همه چیز درباره ویتامین D ؛ منابع، نحوه مصرف، عوارض و مزایا

ویتامین D

ویتامین D یکی از انواع ضروی ویتامین هاست که به‌طور طبیعی، توسط تابش آفتاب به پوست، در بدن تولید می‌شود و ازاین‌جهت با ویتامین‌های دیگر متفاوت است. اگر ویتامین D از منبع حیوانی مشتق شود، آن را کوله کلسیفرول و ویتامین D مشتق از منبع گیاهی را ارگوسترول می‌نامند. ویتامین D در تعادل کلسیم و فسفر در بدن نقش دارد و در روده جذب کلسیم را افزایش می‌دهد؛

 به همین دلیل افرادی که دچار کمبود ویتامین D هستند به بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان دچار می‌شوند. همچنین کمبود این ویتامین ارزشمند می‌تواند به مشکلات عصبی و افسردگی منجر شود. این ویتامین اغلب توسط قرارگیری در نور آفتاب ویا به‌صورت مکمل غذایی به بدن می‌رسد. مسمومیت با ویتامین D علائمی چون هیپرکلسمی، هیپرفسفاتمی، کلسیفیه شدن استخوان و بافت‌های نرم مثل کلیه، ریه و قلب و همچنین ناشنوایی به همراه دارد.

جالب است بدانید که این ویتامین  را  کلسیفرول نیز می‌نامند، یکی از ویتامین‌های لازم برای بدن و از ویتامین‌های محلول در چربی است، که به رشد و استحکام استخوانها از طریق کنترل تعادل کلسیم و فسفر کمک می‌کند. این ویتامین با ایجاد افزایش جذب فسفر و کلسیم از روده‌ها و کاهش دفع از کلیه به متابولیسم استخوان‌ها کمک می‌کند و همچنین از طریق ترجمه ژنهای هسته سلول به رشد سلول کمک می‌کند.

منبع اصلی دریافت این ویتامین بجز منابع گیاهی مثل غلات و حیوانی مثل ماهی ساردین و شیر، تخم مرغ ونور آفتاب است. بطوری که ۱۰ تا ۲۰ دقیقه ماندن در زیر نور آفتاب، نیاز روزانه بدن انسان به این ویتامین را تأمین می‌کند. کمبود این ویتامین همچنین باعث پوکی استخوان در کهنسالی می‌گردد.

فواید ویتامین D

دریافت ویتامین D و کلسیم باعث افزایش قدرت و هماهنگی عضلات در افراد کهنسال می‌شود. همچنین ویتامین دی باعث پیشگیری از بروز بیماری‌هایی مانند راشیتیسم در کودکان، استئومالاسی در بزرگسالان و پوکی استخوان در کهنسالی می‌شود. همچنین این ویتامین به رشد و استحکام استخوان‌ها و رشد سلولها کمک زیادی می‌کند. نیاز روزانه برای این ویتامین برای هر فرد بالغ ۱۰ میکروگرم یا حداکثر ۲۰۰۰ واحد در روز می‌باشد. در دوران کودکی و پیری این میزان بالاتر است. همچنین مصرف ویتامین دی در سلامت مغز و جلوگیری از آلزایمر مؤثر است.

عوارض مصرف کم ویتامین D

شیوع کمبود ویتامین D به خصوص در زنان و کودکان ایرانی بین ۵۰ تا ۸۰ درصد است. از عوارض مصرف کم این ویتامین در دوران کودکی بیماری راشیتیسم است که به علت کمبود کلسیم و فسفر در زمان رشد استخوان‌ها، استخوان‌های فرد دارای املاح کمی خواهد بود و نخواهد توانست وزن فرد را تحمل کند و در نتیجه انحنا خواهد یافت. عوارض دیگر آن بزرگی جمجمه، زائده‌های دکمه مانند بر روی ستون فقرات و برجستگی سینه می‌باشد. همچنین مچ دست و پا پهن می‌شود که توسط رادیوگرافی قابل تشخیص است.

در دوران بزرگسالی فقر این ویتامین در بدن باعث بوجود آمدن بیماری استئومالاسی می‌شود. این بیماری به این شکل است که با کاهش تراکم استخوانی دردهای شدیدی در قسمت پا و کمر احساس می‌شود و همچنین استخوان‌ها بلند به راحتی شکسته می‌شوند. اگر فرد در این دوران شروع به دریافت ویتامین دی کند، این عارضه رفع می‌شود.

حتما بخوانید : همه چیز در رابطه با ویتامین C

در دوران کهنسالی کمبود این ویتامین باعث بروز بیماری پوکی استخوان به ویژه در زنان می‌شود. عامل اصلی تأثیرگذار تغییرات هورمونی در بدن است. اما در این دوران این بیماری میزان ویتامین دی در بدن کاهش می‌یابد اما دریافت این ویتامین در دوران بیماری کمک جندانی به بهبود آن نمی‌کند، بلکه برای پیشگیری از این بیماری باید از دوران جوانی کلسیم و فسفر همراه با ویتامین دی مصرف شود.

همچنین کمبود این ویتامین در بدن باعث عوارضی چون دیر دندان درآوردن و دیر نشستن و دیر راه افتادن در کودکان، همچنین نافرم شدن لگن که این بیماری در دخترها باعث تنگی لگن شده و به ناچار باید از طریق سزارین زایمان کنند. همچنین کمبود این ویتامین باعث افزایش احتمال ابتلاء به سرطان سینه یا پروستات می‌شود. کمبود این ویتامین باعث می‌شود که دستگاه ایمنی بدن ضعیف شده و باعث می‌شود فرد مبتلا به سرطان و دیابت و حتی عفونت بگردد.

علل کمبود ویتامین D

عواملی مثل مصرف برخی داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال یا فنی توئین یا رشد سریع کودک یا برخی اختلالت در جذب این ویتامین در بدن یا نرفتن زیر نور آفتاب یا نخوردن غذاهای حاوی این ویتامین باعث کمبود ویتامین دی در بدن می‌شود.

افراد در معرض کمبود ویتامین D

بهتر است بدانید که افراد زیر بیشتر از بقیه افراد جامعه در خطر کمبود ویتامین د می‌باشند:

۱- نوزادان شیرخوار :

ویتامین د موجود در شیر مادر تحت تأثیر ویتامین د موجود در بدن مادر است. بر اساس پیشنهاد انجمن اطفال آمریکا نوزادان شیرخوار باید روزانه ۴۰۰ IU ویتامین دی دریافت نموده و از تماس مستقبم نور خورشید (توسط کرم ضد آفتاب و پوشاک) جلوگیری کرد. اگر شما هم جزو مادران شیرده هستید در مورد وضعیت ویتامین د موجود در بدن خود اطمینان حاصل کرده و در صورت نیاز و با مشورت پزشک خود از دوز مناسب این ویتامین در دوران شیردهی استفاده کنید

۲- افراد مسن :

افاد مسن جزو یکی از دسته های دارای ریسک بالا برای ابتلا به کمبود این ویتامین هستند ، دلیل این موضوع هم پوست بدن  آنها است ، پوست بدن در این افراد نمی‌تواند ساخت ویتامین د را به صورت کارآمدی انجام دهد؛ همچنین بیشتر در منزل به سر می‌برند. همین در خانه ماندن و ناتوانی در تولید ویتامین د مورد نیاز یکی از علل مهم در ابتلای آنان به کمبود این ویتامین است

۳- افرادی که آفتاب نمیبینند :

تنها افراد مسن نیستند که به علت عدم خروج از خانه آفتاب را نمیبینند ، هستند افرادی که محدودیت قرارگیری در معرض نور خورشید دارند؛ مانند افراد زمینگیر، خانم‌هایی که به علل مذهبی حجاب می‌کنند. پس بهتر است اگر جزو یکی از این دو دسته هستید حتما شرایطی را برای خود فراهم آورید که برای مدت زمانی در زیر نور خورشید قرار بگیرید.

۴-  افراد دارای پوست تیره :

میزان بیشتر ملانین در پوست این افراد موجب کاهش توانایی پوست جهت تولید ویتامین د از طریق نورخورشید می‌گردد.

۵- افراد دارای برخی بیماری ها :

افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (IBD) و سایر بیماری‌هایی که منجر به اختلال در جذب چربی می‌شود مانند: برخی از بیماری‌های کبدی، سیستیک فایبروزیس، سلیاک، کرون، کولیت زخمی شونده.

۶- افراد چاق :

شاخص توده ی بدنی BM  ۳۰ یا افرادی که تحت جراحی بایپس معده قرار گرفته‌اند

حتما بخوانید : همه چیز در رابطه با ویتامین B12

میزان مناسب ویتامین D

انستیتوی پزشکی (IOM) میزانی برای مصرف ویتامین D پیشنهاد داده است. دریافت این میزان ویتامین D از طریق رژیم غذایی (بهمراه یا بدون مکمل‌ها) باید برای حفظ سلامتی شما کافی باشد. این میزان:

• ۶۰۰ IU درروز برای افراد بین ۱ تا ۷۰ سال
• ۸۰۰ IU در روز برای افراد بالای ۷۰ سال

عوارض مصرف زیاد ویتامین D

استفاده بیش ازحد از این ویتامین مخصوصاً اگر همراه با مصرف زیاد کلسیم باشد منجر به مسمومیت می‌گردد. استفاده از قرص و آمپول ویتامین D بطور مستمر باعث مشکلاتی مانند رسوب کلسیم در بافت‌های نرم مثل کلیه‌ها، ریه‌ها، قلب و گوش می‌شود که در کلیه‌ها باعث سنگ کلیه، در ریه‌ها و قلب منجر به عوارض ریوی و قلبی، و در گوش به اختلالات شنوایی و حتی کری می‌انجامد. همچنین عوارض مانند سردرد، تهوع، استفراغ، ضعف، تشنگی زیاد، افزایش حجم ادرار، یبوست، تأخیر در رشد در طفل‌های شیرخوار، مشکلات گوارشی و شکنندگی استخوان نیز از دیگر عوارض مصرف بیش از اندازه ویتامین D می‌باشد.

منابع ویتامین D

•  آفتاب : تابش پرتو فرابنفش به پوست انسان باعث می‌شود که ماده‌ای به نام دهیدروکلسترول با طی مراحلی در بدن در کلیه به ویتامین دی تبدیل شود. افراد با پوست روشن‌تر نسبت به تیره‌ترها می‌توانند در مدت کمتری که زیر آفتاب مانده‌اند نیاز خود به این ویتامین را تأمین کنند تقریباً تمام ویتامین D مورد نیاز یک فرد، در مکانی که هوای آفتابی دارد از این طریق ساخته می‌شود.
• منابع گیاهی : غلات و برخی سبزیجات و میوه‌جات.
• منابع حیوانی :کره، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ، خامه، جگر، ماهی ساردین حاوی مقادیر زیادی از این نوع ویتامین هستند.
• دریافت این ویتامین به صورت مصنوعی مثل کپسول و آمپول.

درمان کمبود ویتامین D

انواع مختلفی از ترکیبات ویتامین Dبرای درمان در دسترس هستند. ۲شکل ویتامین د که بیشتر در دسترس هستند ارگوکلسیفرول(vitamin D2) و کوله کلسیفرول (vitamin D3) هستند. از آنجا که ویتامین د۳فرم طبیعی ویتامین بوده وممکن است ویتامین د را به شکل موثرتری افزایش دهد، بیشتر توصیه می‌گردد.

نکته ای مهمی که باید بدانید  : در ایران حداقل ۸۰٪ کودکان ایرانی به درجات شدید و بیش از ۹۰٪ از آنها به درجات متفاوتی دچار کمبود ویتامین D هستند.

ویتامین D ویتامین موثر در رشد مو

•  ویتامین D یکی از مواد مغذی ضروری است که در بسیاری از توابع بدن نقش اساسی دارد. ویتامین D همچنین یک ویتامین موثر در رشد مو می باشد که کمبود ان، ممکن است باعث مشکلات زیادی از جمله ریزش مو شود.
• ویتامین D فولیکول های مو را تحریک می کند تا رشد کنند و بنابراین زمانی که بدن این ویتامین را به اندازه کافی نداشته باشد مو ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد.
• کمبود ویتامین D نیز ممکن است به آلوپسی آئراتا، یک بیماری خود ایمنی منجر شود که باعث ریزش موی سر، نیز می شود.
• تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به آلوپسی دارای میزان بسیار پایین ویتامین D نسبت به افرادی هستند که آلوپسی ندارند.
• تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به آلوپسی دارای میزان بسیار پایین ویتامین D نسبت به افرادی هستند که آلوپسی ندارند.
• کمبود ویتامین D همچنین می تواند در افرادی که بدون آلوپسی ریزش مو را منجر شود
• تحقیقات دیگر نشان می دهد که زنان دارای فرم های دیگری از ریزش مو می باشند که سطح ویتامین D کمتری دارند.

حتما بخوانید : همه چیز در رابطه با ویتامین B10

فواید ویتامین D برای پوست صورت و مو

۱- اگزما و پسوریازیس

یکی از شناخته شده ترین کاربرد های ویتامین D در درمان اگزما و پسوریازیس می باشد. برای درمان این بیماری ها از کرم موضعی ویتامین D یا مکمل های ویتامین D استفاده می شود.

۲- درمان آفتاب سوختگی

ویتامین D3 دارای خواص ضد التهابی قوی است و برای درمان آفتاب سوختگی مفید می باشد.

۳- جوان سازی پوست صورت

ویتامین D دارای خواص آنتی اکسیدانی است که از پیری زودرس جلوگیری کرده و برای رفع چین و چروک و جوان سازی پوست صورت مفید می باشد.

۴- درمان ریزش مو

مطالعات نشان داده که ویتامین D باعث تقویت فولیکول های مو شده و به پیشگیری و درمان ریزش مو کمک می کند.

۵- تقویت و افزایش رشد مو

ویتامین D با تقویت فولیکول های موی سر و درمان ریزش مو به افزایش رشد مو کمک می کند.

بیماری های ناشی از کمبود ویتامین D

محققان هنوز در حال تلاش هستند تا نحوه ی عملکرد ویتامین دی در بدن و چگونگی تاثیر آن را بر سلامتی مان کاملا درک کنند، اما تصور می شود بین فقر ویتامین دی و تعداد زیادی از بیماری ها ارتباطی وجود داشته باشد.

• پوکی استخوان
• آسم
• سلامت قلب
• التهاب
• کلسترول
• حساسیت ها
• آنفلوآنزا
• افسردگی
• دیابت نوع ۲
• سلامت دهان و دندان
• آرتریت روماتوئید

شما میتوانید در مورد هر یک از مکمل ها و ویتامین ها سوالات خود را از کارشناسان ما بپرسید ، ما در دکتر پلاس در تلاش هستیم تا مکمل های مناسب به منظور بالا بردن سلامتی و بهداشت شما را در اختیار شما قرار دهیم

–